Website 'Lavigerie' van de Missionarissen van Afrika (Witte Zusters en Witte Paters)

TANGANYIKA ONAFHANKELIJK!

“UHURU” : “VRIJHEID”

1961: TOEN TANZANIA NOG TANGANYIKA HEETTE

In de nacht van 8 op 9 december 1961 is Tanganyika zelfstandig geworden, met de status van “British Dominion”
Bij die gelegenheid vonden indrukwekkende festiviteiten plaats.

Dit toverwoord “uhuru”, vrijheid  voor heel Tanganyika, prijkte op een keurige heilwens in meerkleurendruk — mét  de foto van de Premier Julius Kambaraga Nyerere — temidden van de talrijke rekwisieten, die een Nederlands feestontbijt uitmaken, toen na de plechtige hoogmis - van 8 december drie Afrikaanse religieuzen de spreekkamer betraden van ons Filosoficum te Esch. Het was de vigilie van de Onafhankelijkheid, die in de komende
nacht, precies 12 uur, hun vaderland ten deel zou vallen. De zusters, die een ge specialiseerde opleiding genieten aan het Instituut voor Doven te Sint Michielsgestel, straalden van verrukking om zoveel attenties.

Het was hen aan te zien, dat zij werkelijk gelukkig waren. In het gesprek, dat zich tijdens de maaltijd ontwikkelde, verzekerden wij hun vreugde te kunnen beseffen. In 1945 werden ook wij vrij. Maar Mother Justina vond de vergelijking niet zo best uitgevallen. “U werd bevrijdt van de tirannie. Dat was toch wel heel wat anders”, luidde haar wederwoord.

En daarmee werden de zaken met Afrikaanse eenvoud tot hun ware proporties terug gebracht. Inderdaad: de onafhankelijkheid van Tanganyika is geen kwestie van “bevrijding” in de zin, die wij na de laatste wereldoorlog aan dat woord verbinden. Het is een zichzelf worden, een zelfstandig worden, waaraan niet noodzakelijk de ressentimenten vast behoeven te zitten, die de ontvoogding in andere Afrikaanse staten doorgaans met zich meebrachten.

De toestanden waren er bvb In het geheel niet die welke men thans in Angola te betreuren had, of die In Zuid-Afrika aan de orde waren. Men heeft in die jaren Tanganylka een eiland van rust en vrede genoemd en al mogen deze woorden wat gezwollen aandoen, zij dekten toch wel in ruime mate een werkelijkheid, die men moeilijk elders in Afrika zou zoeken.

Het land heeft in zijn ontwikkelingsgang en zijn groei naar de zelfstandigheid meer geleidelijkheid gekend dan andere staten gegund werd. En wat veel gewicht in de schaal legt is het feit, dat de leidende figuren zich met veel gezond verstand aan anderen hebben gespiegeld.

 

JULIUS NYERERE

 

Het was Julius Nyerere, die eens verklaarde: ,,Uit de complicaties van anderen hebben wij kunnen leren, welke dwaasheden wij moesten vermijden. Wij hebben bij anderen gezien hoe het n i e t moet”. Met dit alles is niet gezegd, dat er In Tanganyika geen spanningen zouden bestaan, die vroeg of laat kunnen doorbreken.

Er bestaat echter gegronde hoop, dat een wijs, evenwichtig en voorzichtig man als Nyerere de koers tussen de klippen door zal weten aan te houden. Hij is geen demagoog, die zijn mensen met loze beloften en holle leuzen tracht zoet te houden. Iedereen weet wat men aan hem heeft. Hij deed even aan Churchill denken, toen hij bij de onthulling van het zelfstandigheidmonument op 8 december op de jubelkreten van het volk ,,UHURU”, voor zichzelf — maar duidelijk hoorbaar — eraan toevoegde: ,,Na njaa”, wat betekent: ,,en honger “.

Nyerere is geen volksmenner maar een volksleider, die het vrije Tanganyika aanspoort tot groter werkzaamheid en beter gedrag, omdat deze realiteiten de basis moeten vormen voor welvaart en welzijn en door geen import van welke aard ook vervangen kunnen worden. Hij heeft niets van een Lodewijk XIV, die verklaarde zelf de staat te zijn, maar staat liever op de achtergrond met de vermaning: ,,Jullie moeten Tanganyika opbouwen tot een groot volk, dat als een licht schijnt vanaf de Kilimanjaro”.

KRITIEK EN/OF (NEO)KOLONIALISME?

De vrijwordlng van Tanganyika werd niet gekenmerkt door verbetenheid en kramp. Deze waren hij voorbaat bezworen door een beleid, dat consequent het ware welzijn van de staat nastreefde en daarbij alle aanzien van personen vermeed. Toen Nyerere eens het verwijt te horen kreeg — in een nationale vergadering — dat hij Europeanen met belangrijke taken had belast en daarvoor beter Afrikanen had kunnen aanwijzen, die méér voor Afrika voelden, luidde zijn vaardig en scherp antwoord: ,,Er Is heel wat kritiek geweest op het feit, dat de functionaris, die in mijn departement verantwoordelijk is voor de afrikanisering van het regeringskader, zelf geen Afrikaan is. Dit soort kritiek komt voort uit onjuiste opvattingen: de eerste onjuiste opvatting is de mening, dat een niet-Afrikaan per se zonder toewijding de zaak der afrikanisering zou waarnemen. Ik durf hier beweren, dat zulk een soort meningen een kolonialistische geest verraden, die een mens beoordeelt naar zijn kleur “

UHURU

Intussen is bovenstaande beschouwing alweer in zoverre verouderd, dat Julius Nyerere, de grote man van Tanganyika, nauwelijks acht weken na de feestelijk begonnen onafhankelijkheid, om beleidsredenen is afgetreden. In Afrika wordt snel en op verrassende wijze geschiedenis gemaakt. De motieven, die Nyerere tot deze stap hebben bewogen, kunnen wij respecteren. Hij vreesde als premier te ver van het volk af te komen staan en wilde in het belang van zijn land de TANU partij, waarvan hij tot dusver de grote leider was geweest, hechter organiseren om haar bruikbaarder te maken voor de opbouw van het staatkundig bestel.

Zijn opvolger, Rasjidi Kawawa, een moslim, en zijn persoonlijke vriend, en ook dezelfde politieke beginselen toegedaan als hij, zal het schip van staat in dezelfde koers blijven sturen. Hoe de houding van de kleinere partijen tegenover de TANU zich zal ontwikkelen, valt moeilijk te voorspellen. Het is niet waarschijnlijk, dat Nyerere een groeiende oppositie voorziet. Zou dit inderdaad het geval zijn, dan zal hij als voorman van de grote TANU-partij meer goed kunnen doen van onderaf, dan als premier van zijn land.

Hoe dan ook:

Nyerere is een wijze man, die zijn schaakstukken nooit heeft verzet, zonder van zijn spel zeker te zijn. Wij mogen verwachten, dat ook deze zet een weldoordachte zal blijken te zijn.

INFORMATIE OVER LAND EN VOLK

 

De cijfers en de beschrijving dateren van 1960.

Voor actuele cijfers en feiten klik hier:

TANGANYIKA, juist beneden de Evenaar gelegen, tussen de Indische Oceaan en de Grote Meren van Centraal Afrika, beslaat een oppervlakte van 941550 km2. Het is dus ongeveer 4 maal zo groot als Groot Brittannië, maar met zijn 9.250.000 inwoners dun bevolkt.
Het land wordt administratief verdeeld In 9 provincies, die op hun beurt onderverdeeld zijn In districten.

Dar es Salaam, de hoofdstad van Tanganyika, gelegen aan de Oceaankust, telt meer dan 129.000 Inwoners. Andere belangrijke steden — belangrijker door hun ligging en betekenis dan door hun inwonersaantal — zijn Tanga met ruim 38.000 inwoners, Mwanza met bijna 20.000, Tabora met ongeveer 15.500, Dodoma met ruim 13.400 (Cijfers van 1958).
Behalve de p.m. 22.000 Europeanen, 87.300 Aziaten, 25.400 Arabieren bestaat de bevolking van Tanganyllca geheel uit geboren Afrikanen, van het zwarte ras. Deze autochtone bevolking ontstond uit een vermenging van diverse rassen zoals Nlloten, Hamleten en Zulu’s. Momenteel telt men 120 stammen, waarvan de grootste die der Sukuma is en 12% der bevolking uitmaakt. Van de andere stammen verdienen vermelding de Nyainwezi, de Ha, de Makonde, de Congo, de Hay en de Chagga. 
Hoewel de meeste Tanganyikanen het bantu spreken, vallen er binnen deze taal-groep toch belangrijke varianten waar te nemen, die vaak zó sterk van elkaar afwijken, dat sommige bantustammen elkaar onderling niet kunnen verstaan. Een alles overkoepelende en algemeen gesproken taal, die men de voertaal zou kunnen noemen van Tanganylka, is het swahili.

De Afrikaanse bevolking van het land bestaat hoofdzakelijk uit landbouwers, die voldoende produceren voor eigen onderhoud en een bescheiden kwantum voor de kleinhandel.
Velen bezitten ook wat vee. Slechts enkele stammen bestaan geheel uit herders.               
De Aziaten vindt men vooral terug in de handel; men vindt hen meestal in de steden.  
De Europeanen, die niet minder dan 30 nationaliteiten vertegenwoordigen, zijn betrokken bij handel en industrie, of werkzaam als missionaris, zendeling of farmer.

 

                                    GODSDIENSTEN

Men heeft in 1960 Tanganyika - in een uitzending van de Wereldomroep - nog een voor het merendeel "mohammedaanse staat" genoemd. In feite echter zou Tanganyika voor niet meer dan 12 ½ % mohammedaan zijn, oftewel 2.010.120 inwoners. Dit cijfer is op zich al hoog genoeg. Het verklaart zich door de lange aanwezigheid, en de religieuze dominantie van de Arabieren tot ongeveer 1890. Tot 60 mijl diep in het land is de kustzone van Tanganyika geheel geïslamiseerd.

 

ZANZIBAR EN DE SLAVENROUTES

Het nabije Zanzibar kan men beschouwen als het Mekka van de Tanganyikese muzelmannen. De Islam heeft zich ook sterk verbreid langs de oude slavenroutes, wat verklaart waarom b.v. Ujiji en Tabora ook thans nog mohammedaanse bolwerken genoemd moeten worden.

KATHOLIEKEN telt men in Tanganylka 1.587.300, wat op de totaalbevolking 17 % betekent. Dit zijn cyfers van 1960.

PROTESTANTEN van diverse denominaties telt Tanganylka ongeveer 606.400, d.i. 6 ½ %. De rest van de bevolking — met uitzondering van de Aziaten, die zo goed als allen Hindoe zijn — kan men "heiden" of "animist" noemen (minstens 50 %).

Neemt men KATHOLIEKEN en PROTESTANTEN samen, dan kan worden gehouden dat Tanganyika voor 23 ½ % christen is. Het christelijke blok is bijgevolg groter dan het mohammedaanse. Tanganyika is daarom niet voor het merendeel mohammedaans of christen, maar heiden.

GESCHIEDENIS VAN DE KATHOLIEKE MISSIE TOT 1960

De katholieke Missie in Tanganyika werd begonnen in 1868 door de Paters van de H. Geest en wel te Bagamoyo, waar de allereerste missiestatie van het Afrikaanse continent verrees. Bagamoyo is thans niet meer dan een dorpje. Dar es Salaam, 45 mijl meer ten zuiden, Is hoofdstad van het land geworden.

In 1878 verscheen aan de kusten van Tanganyika de eerste WITTE PATERS-KARAVAAN met bestemming binnenland. Zij stichtte de Post van Ujiji, op meer dan 1000 km. afstand van de kust: en per voet afgelegd.. Tegelijkertijd arriveerden leden van dezelfde karavaan te Rubaga, Uganda. Ujiji werd echter spoedig verlaten voor Karema, dat de eerste officiële missiestatie werd van het Afrikaanse binnenland.

Bagamoyo en Karema hebben zich door heel Tanganyika vertakt. Het land telt in 1960 18 bisdommen, 359 parochies en 1520 bijposten. De geestelijkheid van Tanganylka is deels landeigen, deels buitenlands.

 

STATISTIEKEN 1960

 

De landeigen clerus telt: 1 kardinaal (Laurean Ruagambwa, bisschop van Tabora), 1 aartsbisschop, 2 residentiële bisschoppen, 2 hulpbisschoppen en 271 priesters.

De buitenlandse clerus bestaat uit: 14 bisschoppen en 849 priesters.

In hun apostolisch werk worden bisschoppen en priesters bijgestaan door 86 Afrikaanse broeders, 835 Afrikaanse zusters, 305 buitenlandse broeders en 714 buitenlandse zusters.

Opmerkelijk is het feit, dat de landeigen zusters talrijker aan het worden zijn dan de buitenlandse. Mannelijke en vrouwelijke onderwijskrachten (katholieke) zijn er 4.400, en  7.940 catechisten.

 

Al in 1905 hadden de Witte Paters te Utinta hun eerste grootseminarie in Tanganyika (Bisdom Karema). In 1925 werd het overgebracht naar Kipalapala bij Tabora, alwaar het jarenlang het enige grootseminarie was voor heel het land. Thans hebben vier andere diocesen hun eigen grootseminarie.

 

De eerste vier landeigen priesters van Tanganyika werden gewijd in 1917.
Het aantal grootseminaristen In Tanganyika bedraagt thans 213, dat van de kleinsseminaristen 2.002. Novicen en postulantenbroeders zijn er 90, novicen en postulantenzusters 493.

 

Op het terrein der ziekenverpleging telt de Kerk in Tanganyika 57 ziekenhuizen, 171 medische hulpposten, 51 kraamverzorgingscentra, 20 melaatsenbuizen. In 1960 werden 2.229.012 zieken behandeld.

 

Wat het onderwijs betreft: in 1960 bezit de Kerk in Tanganyika 1.085 lagere scholen; 12 scholen voor voortgezet onderwijs; 12 kweekscholen. Het katholieke (week)blad
,,Kiongozi” heeft een oplage van 20.000 exemplaren.

PALEONTOLOGIE

In de oudheidkundige Historie moet Tanganyika al in de laatste tijden van de prehistorie bewoond zijn geweest. Lang vóór het christelijk tijdperk dreef het handel met Indië en Arabië. Geldstukken daterend van 713 en 1201 na Chr. wijzen erop, dat Chinese vloten er zijn geweest voor handel in ivoor, goud, schildpaddenleer en barnsteen.

 

KOLONISATIE

 

Vasco da Gama voer in 1498 langs de kust van Tanganyika. Hij bezocht er verschillende door Arabieren bewoonde plaatsen. In 1729 hadden deze laatsten de Portugezen gedwongen bijna al hun steunpunten te verlaten. In 1884 sloot de Duitser Karl Peters 12 overeenkomsten met de voornaamste chefs van Tanganyika.

In 1888 kocht Duitsland van de sultan van Zanzibar de kuststrook. In 1891 werd heel het land aan het Duitse keizerrijk toegevoegd. In 1920 ging het als mandaatgebied aan Engeland over totdat het na de tweede wereldoorlog protectoraat werd onder Engels bestuur.

 

Uit: “Afrika”, Missietijdschrift van de Witte Paters

78^ste jaargang 1962 no. 1, pagina 3-7
Foto's: Regerings-Voorlichtingsdienst, Persagentschap Fides en archief Witte Paters.