VASTENTIJD en RAMADAN

TERUGKEER NAAR GOD (1)

Dit jaar, 2008, begint de Ramadan, de vastentijd voor de Moslims, met de nieuwe maan van 31 augustus (2). 1 september is dan de eerste vastendag.  
De veertigdaagse Vastentijd voor de Katholieke Kerk had dit jaar als begindatum Aswoensdag die op de 6^de  februari 2008 viel(3).
Deze twee perioden van geestelijke verdieping, gebed en onthouding, hebben een aantal overeenkomsten. Het is dus niet verwonderlijk dat er een kleine spraakverwarring ontstaat als wij, katholieken, ons specifiek woordgebruik voor vasten en onthouding toepassen op de ‘Vastentijd van de Moslims’. Van de andere kant, deze spraakverwarring is misschien ook het teken van iets anders, iets nieuws. Geleidelijk aan wordt de Nederlandse cultuur en de Nederlandse taal het kader waarin de Islam van de Nederlandse Moslims zich beweegt en uitdrukt. Maar op het ogenblik blijven de verschillen in de praktijk nog erg groot.

VASTENTIJD VAN DE KATHOLIEKEN

De Katholieken weten over het algemeen wel dat de Veertigdaagse Vastentijd een periode van voorbereiding is op het Feest van Pasen. Het Hebreeuwse volk heeft veertig jaar door de woestijn getrokken eer het Beloofde Land te bereiken. Op de zelfde manier accepteren de gelovige christenen een beproevingstijd van veertig dagen om zich voor te bereiden op het nieuwe leven dat Christus ons biedt, Hij die nu over de dood en het lijden heengegaan is. In de Vastentijd van de Katholieken is er dus  een soort spanningsveld naar een toekomstig feestelijk gebeuren. Dit vindt zijn uitdrukking in het zoeken en vragen om vergeving en in de boetedoening voor onze weigeringen, onze opstand tegen God en onze ‘zonden’. De laatste jaren wordt er minder de nadruk gelegd op het zich onthouden van eten en drinken. Wat vooral belangrijk is, is de inwendige bekering en het delen met andere mensen.

DE RAMADAN-MAAND VAN DE ISLAAM

De feesten van de Islam, in tegenstelling met de joodse en christelijke feesten, zijn geen vieringen van een historische gebeurtenis of iets dat in de toekomst zal komen. Het is een godsdienstige praktijk, opgelegd door de Koran (2,183-187), zonder dat er in de tekst iets staat over de symbolische betekenis; of zonder dat er enige verklaring over gegeven wordt. Zoals voor de meeste godsdienstige praktijken in de Islam gaat het allereerst om onderwerping en gehoorzaamheid. Tegenover God, herneemt de mens zijn plaats van nederige aanbidding.

Maar er is nog en ander belangrijk gegeven dat de geestelijke diepte van deze maand van vasten komt verrijken. Het gaat erom open te staan voor het Woord van God, van de Openbaring. Inderdaad, de tekst die de vastenmaand voorschrijft, gaat verder: “De Koran is geopenbaard gedurende de maand Ramadan. Het is de Richtingwijzer voor de mensen. Een duidelijke uitdrukking van de Richting en de Wet.” (2,185) Een feestelijke viering herinnert daar aan: De Nacht van de Bestemming.

DE NACHT VAN DE BESTEMMING

Deze nacht wordt gevierd tegen het einde van de Ramadan. Een precieze datum kan niemand van te voren geven. Meestal valt het op de 27 ^ste dag van de vastenmaand. De uitdrukking “Nacht van de Bestemming” of “Nacht van het Besluit”komt uit de Koran: “Ja, wij hebben het laten nederdalen tijdens de Nacht van de Bestemming. Wie zal je de betekenis van de Nacht van de Bestemming leren kennen?” (C 97) De moslims lezen in deze tekst een verwijzing naar de neerdaling van de ‘Openbaring’ van de Koran aan Mohammed. De tekst gaat verder met een beschrijving van de gebeurtenis in een terminologie die voor ons katholieken de Kerstnacht oproept : “De Engelen en de Geest dalen deze nacht neer… Zij is Vrede en Heil tot het aanbreken van de dag.”

Tijdens de vastenmaand is er onder de Moslims een speciale en hernieuwde aandacht voor de Heilige Koran. In sommige kringen wordt op achtereenvolgende avonden de volledige tekst van de Koran gelezen. Dit gebeurt in groepen of op persoonlijk niveau. Deze herlezing van de tekst gaat in vele gevallen gepaard met een serieus verlangen zijn leven in overeenstemming te brengen met de wil van God, zoals de Openbaring die aangeeft..

EEN MOEILIJKE, EN RELIGIEUZE BELEVING

Voor veel Moslims in Europa is een regelmatige beleving van hun religieuze praktijken, zoals de vijf dagelijkse gebeden en de bijeenkomst en het gebed in de moskee op vrijdag, moeilijk uit te voeren. De werktijden stemmen niet overeen met het gebedsrooster of er zijn geen gebedsplaatsen in de buurt. Vaak wordt het vasten gedurende de Ramadan de enige en voornaamste uitdrukking waarmee de gelovige moslim laat zien dat hij tot de moslimgemeenschap behoort. Bovendien toont hij daarmee zijn trouw aan de Wet van God. Het grootste deel van de overigens niet-praktiserende gelovigen zal zeggen: “Ik ben moslim. Ik vast tijdens de Ramadan.”

Maar vasten, in de Islam, is niet gemakkelijk! Men moet van zonsopgang tot zonsondergang, zich onthouden van alle eten en drinken, roken en van alle seksuele activiteit. Pas als het donker is geworden kan het gewone natuurlijke keven hervat worden. Aangezien het niet om een boetedoening gaat, wordt het einde van een dag van vasten gevierd met een wel voorziene dis. Soms komen verschillende families of buren bij elkaar om samen te vieren en te eten. De leden van een moslimgemeenschap drukken daarmee uit dat ze bij elkaar horen. Tegen het eind van de nacht wordt er meestal nog eens copieus gegeten voordat een nieuwe dag van onthouding te begint.

De maand Ramadan is vaak een gelegenheid om zich meer in geloof en godsdienst te verdiepen. Op de gebedsplaatsen en in de moskeeën wordt er tot ’s avonds laat gepreekt en gebeden en er wordt godsdienstonderricht gegeven aan de gelovigen. De Ramadan is op deze manier, net zoals onze Veertigdaagse Vasten, een tijd van bekering en terugkeer tot het gebed. Deze periode van inspanning duurt een volledige maanmaand, dus 28 of 29 dagen, maar de invloed ervan kan veel langer doorwerken. Dit hangt af van de inzet en de geest waarin deze geprivilegieerde tijd beleefd is.

WELKE HOUDING VOOR ONS, KATHOLIEKEN?

Bij het zien van de strengheid van de manier van vasten inde Islam, kunnen sommigen onder ons geneigd zijn een vergelijking te maken tussen Ramadan en Veertigdaagse Vasten. Heldenmoed van de een staat tegenover diepte van de ander, met het gevaar aan het meest essentiële voorbij te gaan. Het gaat er helemaal niet om een wereldrecord van versterving of boetedoening te behalen. Dat zou in flagrante tegenspraak zijn met de Koran: “God wil, voor u, het gemakkelijke…” (2,185) en met het Evangelie: “Mijn juk is licht en mijn last gemakkelijk te dragen…” (Mt. 11.30)

Het vasten is geen tak van sport waarin christenen en moslims tegen elkaar strijden om de medaille van de beste gelovige te behalen. Bij het voorschrift van de vastentijd  voegt de Koran er aan toe : “Misschien zult gij God vrezen…” En de christen kan deze woorden uit de Heilige Schrift niet vergeten: “Het is door genade dat u gered bent…het komt niet van uzelf, maar het is een gave van God.” (Ephesenbrief, 2.8) Zowel voor de Islam als voor het Christendom moet vasten een middel blijven om de gaven en vergeving die God aanbiedt, te ontvangen. Een deur die altijd openstaat, kun je niet  nog eens openbreken! De Veertigdaagse Vasten en de Ramadan herinneren ons eraan dat God niet vraagt om acrobaten of sporthelden, maar om gelovigen. God laat zich niet beïnvloeden door al onze pogingen en prestaties, maar Hij geeft zich wel aan onze zwakheid.

BOODSCHAP MET ZEGENWENS

Ieder jaar stuurt de Katholieke Kerk een boodschap en zegewens aan de Moslims van de gehele wereld bij gelegenheid van de Ramadan en het feest dat deze maand besluit.
Niets weerhoudt ons, in parochies, gebedsgroepen, of kloostergemeenschappen, hetzelfde te doen. Wij kunnen altijd een brief met onze wensen sturen naar een moslimgemeenschap bij ons in de buurt, een getuigenis van onze sympathie en gebed voor hen. Een dergelijk gebaar wordt zeker geapprecieerd en kan misschien het begin zijn voor verdere ontmoetingen.

De overtuiging van zoveel gelovige moslims, die tijdens de Ramadan met een grotere inspanning bidden en vasten, kan alleen maar bij ons christenen een soort geestelijke ondersteuning geven. Het kan vragen oproepen over onze eigen manier  van trouw zijn aan ons geloof, over onze manier van bidden, over onze toewijding en overgave aan Christus, ondanks alle moeilijkheden die we kunnen tegenkomen. Alles is goed, als God maar beter gediend wordt, beter gekend wordt, en vooral beter bemind wordt.  

1) Vrij naar een artikel van J.M.Gaudeul, M.Afr. lid van het Secretariaat van de Relaties met de Islam.
            Tijdschrift  ‘Se compendre’ Adresse: 71, rue de Grenelle, 75007 Paris.

            Website : www.comprendre.org/act.htm

2) De kalender voor de Moslims heeft 12 maanmaanden van 28 of 29 dagen. Het jaar telt 354 dagen, 11 dagen minder dan de westerse manier van tellen, die afhankelijk is van de zon. De Ramadan (naam van een maanmaand) verschuift dus elk jaar 11 dagen naar voren.

3) De Vastentijd in de Katholieke Kerk begint op Aswoensdag, zes en een halve week voor het Hoogfeest van Pasen, dat gevierd wordt rond de eerste volle maan na het begin van de lente, dat was dit jaar 2008 op 21 maart. De berekening van de datum van Pasen is vrij ingewikkeld.