ROME - Het Vaticaan wil een constructieve dialoog met de Chinese overheid. Dat word duidelijk uit de brief van paus Benedictus XVI aan de Chinese katholieken.

Daarbij wordt niet achteloos voorbijgegaan aan de vele duizenden Chinezen die te lijden hebben (gehad) van vervolging door het communistische systeem. Met deze brief maakt het Vaticaan ook duidelijk dat men tot zaken wil komen met Peking. Centraal staat daarbij wel dat China daadwerkelijk de godsdienstvrijheid omarmt. Het schrijven waaraan maanden lang is gedokterd kan men zien als het resultaat van het Vaticaanse topoverleg over China in het begin van 2007.

Benedictus onderstreept in de brief de eenheid van de Patriottische en de katholieke kerk en hij roept de Chinese katholieken op tot eenheid met de paus en de wereldkerk.

Delicaat is de passage waarin de bisschopswijdingen ter sprake komt, bijzonder in het licht van de wijdingen die in het verleden zonder de toestemming van Rome plaatsvonden. De paus onderstreept het recht om bisschoppen te benoemen, maar toont zich ook bereid hierover met de Chinese leiders naar een oplossing te zoeken. Dat vereist dat er bij beide partijen goede wil is en de bereidheid om tot een oplossing te komen. Hij noemt de Chinese katholieke families de hoop van de kerk en roept de Chinese kerk op de waarde van het huwelijk en het gezin te blijven onderstrepen.

Het tweede deel van de brief bevat pastorale aanbevelingen. Gelovigen krijgen daarin de raad zich bij voorkeur tot roomsgetrouwe bisschoppen en priesters te wenden. De beperkingen die de regering in Peking aan de gelovigen oplegt, 'verstikken' de kerk en zaaien verdeeldheid onder de gelovigen.

Ondergrondse priesters krijgen weliswaar toestemming met patriottische priesters te concelebreren, maar op voorwaarde dat dit niet strijdig is met de basisprincipes van het geloof en de kerk. Chinese verantwoordelijken worden opgeroepen aan vertegenwoordigers van de Chinese katholieke kerk internationale contacten toe te staan: Dat is een elementair aspect van de godsdienstvrijheid

De paus richt de brief aan de verdeelde gemeenten van de Chinese katholieke kerk, en in het bijzonder aan ‘bisschoppen, priesters, personen van het godgewijde leven en gelovige leken van de katholieke kerk in de Volksrepubliek China’. Men kan het ook zien als een onderdeel van het charmeoffensief van de Heilige Stoel om de relaties met China te normaliseren en tevens als een bemoediging voor Chinese katholieken. Of Rome in zijn opzet slaagt om - 26 maanden na het aantreden van de paus - een doorbraak te forceren voor een van de belangrijkste onopgeloste problemen van de wereldkerk zal nog moeten blijken.

Een week voor de publicatie van de brief door het Vaticaan heeft Peking de bisschoppen van de Patriottische vereniging samengeroepen in Huariou (nabij Peking) om een antwoord voor te bereiden. Volgens Asianews staan zij onder bijzonder zware druk om hun onafhankelijkheid ten aanzien van Rome te onderstrepen.

De paus is in enkele passages – onder meer over de godsdienstvrijheid en het recht om bisschoppen te benoemen- bijzonder duidelijk. Wellicht valt dat niet in goede aarde bij de Patriottische vereniging. Die zou kunnen reageren met nieuwe bisschopswijdingen zonder instemming van Rome.

PEKING/ROME - De 'meningsverschillen' tussen het Vaticaan en China betreffen vooral de bisschopsbenoemingen. De paus is volgens het kerkelijk recht de enige die bisschoppen kan benoemen. Deze kerkelijke wet gaat terug op de zogeheten Investituurstrijd in de 11e en 12e eeuw. Toen streden pausen met wereldlijke heersers om het benoemingsrecht. Het was de heilige paus Gregorius VII die met zijn Dictatus papae (1075) bepaalde dat de bisschop van Rome het hoogste gezag in de kerk en de wereld heeft.

China ziet een paus nog steeds als een buitenlandse mogendheid. Bisschopsbenoemingen liggen heel gevoelig in China, omdat het land vóór de revolutie van Mao Zedong lange tijd ondergeschikt was aan buitenlandse belangen. Alle instituten moesten voortaan na de Revolutie bewijzen dat ze patriottisch waren, dus ook de katholieke kerk. Patriottisch betekent hier: onderhorig aan China alleen. De officiële kerk heet daarom ook Katholiek patriottisch genootschap. Liu Bainian, de vice-voorzitter van dit genootschap, verklaarde inmiddels al dat hij niet van plan is de brief van de paus onder zijn gelovigen te verspreiden.

De diplomatieke relaties tussen China en het Vaticaan werden in 1951 verbroken, kort na de machtsovername door Mao. De Chinese overheid besliste toen enkel nog erediensten toe te laten in de door haar gecontroleerde kerken.

Miljoenen Chinezen bleven trouw aan Rome, waardoor er zich naast de regeringsgetrouwe Patriottische kerk ook een sterke ondergrondse, vervolgde roomsgetrouwe katholieke kerk ontwikkelde. Peking is er nooit in geslaagd die onder haar controle te brengen. De vijandigheid tussen beide kerken werd in de loop van de aanmerkelijk afgezwakt en een groot deel van de Patriottische bisschoppen is inmiddels ook erkend door Rome.

Tekenend voor de situatie is wel dat een woordvoerder van de Chinese Communistische partij ruim een week voor de publicatie van de brief al waarschuwde de vervolging van ondergrondse christenen en de arrestatie van bisschoppen niet ter sprake te brengen. En meteen herhaalde hij de voorwaarden voor het aanknopen van diplomatieke betrekkingen met de Heilige Stoel: het verbreken van de banden met Taiwan en het recht van de Chinese overheid om katholieke bisschoppen te benoemen

Een ander geschilpunt is Taiwan. Volgens de Heilige Stoel is dit land een soevereine staat, terwijl China het beschouwt als een opstandige provincie. In oktober 2005 verklaarde de Vaticaanse staatssecretaris Angelo Sodano dat de Heilige Stoel zijn diplomatieke vertegenwoordiging in de Taiwanese hoofdstad Taipei naar Peking zal verplaatsen zodra de relaties met China zijn genormaliseerd.

Een half jaar eerder zei de Taiwanese kardinaal Paul Shan dat China's toenadering tot het Vaticaan niets meer is dan een dekmantel voor een politiek doel: het Vaticaan dwingen om alle diplomatieke banden met het eiland te verbreken. Het Vaticaan is nog de enige Europese staat die de soevereiniteit van Taiwan erkent.

PEKING -, De ‘ondergrondse’ bisschop van Zhengding, mgr. Giulio Jia Zhiguo (73) is na bijna drie weken vrijgelaten. werd vrijgelaten. De bisschop werd op 5 juni aangehouden en bracht zeventien dagen door in eenzame opsluiting. Mgr. Jia en werd in 1980 tot bisschop gewijd en bracht sindsdien ruim twintig jaar door in de gevangenis en werd sinds januari 2004 al tien keer gearresteerd.
De arrestatie werd in verband gebracht met de pauselijke brief aan de Chinese katholieken, welke inmiddels is verschenen en waarover elders in deze editie meer gegevens. Zie ook het bericht: Rome moet niet toegeven aan Peking

HONGKONG - Peking speelt dubbelspel met het Vaticaan. Daar is kardinaal Joseph Zen Ze-kiun van overtuigd. Hij is aartsbisschop van Hongkong. Wegens zijn uitgesproken mening mag de kardinaal het Chinese vasteland niet binnen, ondanks het feit dat de vroegere Britse kroonkolonie Hongkong sinds tien jaar is ingelijfd door Peking.

De bovenstaande uitspraak komt voor in ‘Mgr Zen. "Un homme en colère" (Bayard, 2007) van Dorian Malovics. De prelaat spreekt daarin vrijmoedig over zijn aanvaringen met de Chinese overheid, die hem subversieve standpunten toeschrijft. Volgens de kardinaal zou Rome er beter aan doen geen toegevingen te doen.
Aanleiding voor het boek is de tiende verjaardag van de teruggave van Hongkong aan de Volksrepubliek China. De auteur van het boek is journalist van de Franse katholieke krant La Croix en sinds jaar en dag correspondent in Hongkong. In zijn boek belicht hij omstandig het vrij grillige en niet-ongevaarlijke parcours van de in China geboren 75-jarige prelaat.

Overigens is de bisschop van Shangai, mgr. Aloysius Jin Luxian hoopvol gestemd over een mogelijke verzoening tussen China en het Vaticaan. Mgr. Jin, zelf behorende tot de ‘Patriottische’’kerk, waarschuwde er echter voor dat de verzoening tussen de officiële (door de Chinese overheid erkende) en de zogeheten ondergrondse (trouw aan Rome) kerk een moeilijke opgave wordt.

De overheid van de Chinese provincie Henan wil het bedevaartsoord van Onze-Lieve-Vrouw van de Karmel in Tianjiajing opblazen omdat het zich ontwikkeld heeft tot wat men noemt ‘een plaats is van illegale erediensten’. Op 16 juli verwacht men er veertigduizend katholieke bedevaartgangers. Ook het Mariabeeld moet verdwijnen. Sinds het begin van de vorige eeuw is het al een bedevaartplaats.