Malarianetten geven is niet ouderwets, maar eigentijds handelen, door Ria Brouwers.
Kleine projecten in de Derde Wereld zijn voorbeelden van internationaal “nabuurschap”. Het is dus geen ouderwetse vorm van ontwikkelingssamenwerking.
Nederlanders laten de ontwikkelingshulp versloffen, wordt er beweerd. Kleine projecten zijn ouderwets. Mensen die dit zeggen maken een denkfout: die projecten van nu zijn niet te vergelijken met de manier waarop vijftig jaar geleden geldinzamelingsacties en particuliere projecten verliepen.
In plaats van “door de ogen van de pater of de zendeling” iets te zien of te vernemen, zien veel mensen nu met eigen ogen · wat armoede is en
· hoe weinig mogelijkheden velen krijgen,
· en hoe men elders leeft.
Pragmatische Nederlanders en vindingrijke migranten gaan daar wat aan doen. Zo zijn er werkgelegenheidsprojecten voor jongeren in Marokko en worden boerenorganisaties in Ghana door hun landgenoten in de 'diaspora' van Amsterdam-Zuidoost ondersteund.
Een enkeling doet het op een geheel eigen wijze, zoals dat echtpaar dat vervroegd met pensioen is gegaan en nu in het achterland van Kenia zwangere vrouwen malarianetten bezorgt. Natuurlijk lost dat het armoedevraagstuk niet op, maar voor jongeren die eerst geen werk hadden en nu wel, en voor pasgeborenen die een grotere overlevingskans hebben nu hun moeder geen malaria krijgt, is er wezenlijk iets veranderd.
Het is waar dat de huidige gang van zaken niet helemaal strookt met de grote idealen van de jaren zestig en zeventig. Maar de “grand designs” blijken niet zo makkelijk te realiseren, en dus gaan opticiens gewoon twee weken naar Sri Lanka om mensen aan een bril te helpen. Dat is niet ouderwets; dat is eigentijds handelen in een mondiaal geworden wereld. Het is “internationaal nabuurschap”, die niet meer weg te denken is in de huidige tijd.
Zijn de critici van deze hedendaagse “burenhulp” - methoden zelf niet ouderwets? Bij hen klinkt alleen de traditionele Noord-Zuid tegenstelling door, van het rijke, uitbuitende Noorden tegenover het arme, onderdrukte Zuiden. Die voorstelling van zaken is niet meer van deze tijd.
Het voortdurende probleem van onderontwikkeling, honger en conflict kan niet louter op het conto van hebberige westerse landen, multinationals, of Bretton Woods-instellingen geschreven worden. En landbouwsubsidies, lage grondstofprijzen en handelsbeperkingen vormen niet het hele verhaal.
Veel problemen van ontwikkelingslanden hebben te maken met misstanden ter plekke. Je hoeft maar gewoon de krant te lezen om te weten dat politieke leiders vaak meer met hun eigen verrijking bezig zijn dan met pogingen om de beschikbare middelen eerlijk te verdelen en het welvaartspeil van de bevolking te vergroten. De ergste landen hebben de naam “roofdierstaten” gekregen, zoals Somalië, Congo, Sierra Leone en Liberia.
Negatieve ontwikkelingen zijn niet alleen het gevolg van de scheve internationale verhoudingen, zij moeten ook de leiders van ontwikkelingslanden zelf aangerekend worden. Maar al te graag verschuilen deze zich achter het koloniale verleden en de internationale onwil. Zij vinden vaak een gewillig oor bij mensen die bij het aankaarten van de structurele oorzaken van het ontwikkelingsvraagstuk nog steeds hameren op de schuld die het Westen heeft voor de voortdurende armoede.
Zo'n stellingname komt elites in ontwikkelingslanden vaak goed uit. ,,Hoe meer rijke landen een schuldcomplex kan worden aangepraat, hoe omvangrijker de inkomsten van de elites'', schreef Roel van der Veen in zijn boek over Afrika.
Zolang deze oorzaken van het armoedevraagstuk niet meegewogen worden, voldoen ook de aangedragen oplossingen niet. Want stel dat handelsbelemmeringen en landbouwsubsidies niet meer zouden bestaan en dat de grondstofprijzen stijgen, zouden daarmee armoede en honger dan zijn opgelost? Ik vrees van niet.
Ontwikkelingslanden zullen nog heel wat maatregelen moeten nemen om hun land zo in te richten dat ze daadwerkelijk van het internationale systeem gebruik kunnen maken en dat de bevolking in brede zin daarvan zal kunnen profiteren.
Podium,19 juni 2004. Copyright: Brouwers, Ria
Ria Brouwers is een “senior lecturer international development policy” bij het “Institute of Social Studies” in Den Haag. (article adapté au lecteur.CV)
Over muskieten-netten gesproken: kijk eens ophttp://www.amref.nl/onswerk/project_malaria_stop.html
