Een Ethiopische deskundige op dit gebied, Dr.T.B.Gebre Egziabher, Directeur van het Ethiopisch instituut voor milieu, zette voor het I.D.Blad “Woord en Wederwoord” de oorzaken van honger en problemen van voedsel-bevoorrading op een rij.

Text Box: N.B. Het ID-blad, "Woord en Wederwoord" is een uitgave van het Centraal Missionair Beraad ten behoeve van nederlandse missionaris-sen en hun medewerkers. Het beschrijft missionaire uitdagingen en ontwik-kelingen in de wereld. Dit artikel over hongersnood is te vinden in no.3 van maart 2003." v:shapes="_x0000_s1026">

Opnieuw is Afrika dus weer het slachtoffer  van een grote hongers-nood!Vanwege een uitzonderlijk schraal regenseizoen, zo wordt gezegd. Maar te veel of te weinig regen is geen typisch Afrikaans probleem. Alle boeren over de hele wereld zijn afhankelijk van regen en zon. Valt de oogst tegen, dan mag de bevolking doorgaans rekenen op een regering die voor kwade tijden voedseloverschotten heeft opgeslagen. Zo gebeurde het bijvoorbeeld vorig jaar nog in de Verenigde Staten.

Beleidsprobleem.

Afrika is een continent dat leeft van zijn landbouw. Valt de oogst tegen, dan lijden de boeren honger. Zelfs al ligt op de markt voedsel, ze kunnen het bij gebrek aan geld niet kopen.  In het noorden van Zambia bijvoorbeeld is meer dan voldoende cassave te koop. Maar niemand vervoert dit basisvoedsel naar het zuiden, waar de boeren honger lijden.

Ik heb dit in Ethiopië meermaals gezien. Voedsel wordt meestal niet vervoerd naar de plekken waar dit het meest nodig is.De regering heeft te weinig geld om bij haar eigen bevolking voedsel overschotten te kopen. Als er dan ergens in het land een hongersnood uitbreekt, is er helemaal geen geld om er de overschotten naar toe te vervoeren.

Daarop krijgt de wereld dan te horen dat in Afrika miljoenen mensen honger lijden. Maar dit Afrika is geen land, het is een enorm groot continent. Alleen Ethiopië is al groter dan Nederland, Frankrijk, Duitsiand, Oostenrijk en Zwitserland samen. Het wordt bovendien doorkruist door bergketens en zandvlakten die vrachtwagenvervoer niet toelaten.

In 2000 kende Ethiopie een goede oogst. Maar geen boer deed goede zaken. De lokale markt toonde weinig belangstelling omdat iedereen voldoende te eten had. En de vraag van het buitenland was veel lager dan het aanbod van de Ethiopiërs. En zo ging 100 kilo maïs ging van de hand voor nauwelijks 4 euro. Saoedi-Arabië was de belangrijkste klant. Maar dat zal zich geen tweede maal aanbieden. Waarom ? Toen de maïs eindelijk in de havens voor het inschepen lag, was de prijs ervan door het krakkemikkige vervoer reeds drie keer zo hoog. De Saoedi’s leerden dat, als je de maïs uit de Verenigde Staten zou invoeren, deze 20% goedkoper is !

Afrika heeft een voedselprobleem omdat het niet in staat is in goede tijden zijn overschotten op te slaan.

Bovendien kan het continent, vanwege het gebrekkige vervoer, de opslagplaatsen onmogelijk spreiden. Daar komt ook nog bij dat de meeste landen van Afrika oogst-overschotten snel te gelde moeten maken, omdat ze zwaar in de schuld staan bij de Wereldbank, en de privé-banken uit het rijke noorden.

Hulp helpt niet altijd !

Het is niet zo moeilijk om voedsel overschotten op te slaan. Ervoor zorgen dat boeren in slechte tijden genoeg geld hebben om voedsel aan te kopen, is een veel moeilijkere opdracht. Elke regering zou erop moeten toezien dat mensen die geld hebben, voedsel kunnen kopen en dat zij die geen geld hebben, mogen rekenen op voedselhulp uit het buitenland. Maar dat hebben veel van onze regeringen en hun ambtenaren zo nog niet begrepen. Natuurlijk hebben we te maken met een klimaatverandering die ons voor problemen zal plaatsen.

In Ethiopie leven de meeste mensen in de hoogvlakten waar het volgens de wetenschap te fris is om malaria te krijgen. Helaas, in de laatste tien jaar is de malariagrens honderd meter hoger opgeschoven. Hetzelfde moeten we zeggen van de tseetseevlieg die slaapziekte veroorzaakt bij het vee en onder de mensen. We zullen dus met gezamenlijke krachten het hongerprobleem moeten aanpakken.

Goed is dat steeds meer Europese landen hebben begrepen dat ze naar Afrika geen voedsel moeten opsturen, maar geld. Met dat geld kunnen regeringen van getroffen gebieden in Afrika voedsel kopen waar het te vinden is. Dit stimuleert Afrikaanse boeren om hun velden groter te maken en hun oogst beter te verzorgen.

Dat is beter dan wat de V.S. doen. Zij blijven voedsel opsturen en gaan daarmee met de lokale boeren in concurrentie. Die raken ontmoedigd en het gevolg is vaak dat Afrika zich meteen alweer mag voorbereiden op een nieuwe hongersnood.

Genetisch gemanipuleerd

      Dat dezer dagen veel landen in zuidelijk Afrika met honger te kampen hebben, heeft ook alles te maken met hun mono-cultuur. Haast al deze landen verbouwen uitsluitend maïs. In goede tijden is maïs een uitstekend product. Het levert grote oogsten en belooft hoge prijzen. Vandaar dat de overheid de hele dorpsgemeenschap hoort zich verantwoordelijk te voelen voor ieders welzijn.boeren tot deze mono-cultuur heeft verplicht. Daardoor werden meer droogtebestendige planten zoals sorghum en gierst opgegeven. Malawi is het eerste land dat dit heeft onderkend. Maar in Tanzania en Zimbabwe is het verbouwen van maîs algemeen goed. Bovendien gaat het over een varieteit van maïs die alleen maar door een Amerikaans bedrijf wordt geleverd. De boeren in beide landen hebben alle controle over hun arbeid uit handen gegeven. Ze weten nu dat dit fout was. Meester zijn van het eigen veld is het begin van voedselzekerheid.

     Voorzorgen nemen en afspraken maken.

      De kleine boeren van Afrika zijn zeer conservatief. Voor hun zaaien en maaien volgen ze sinds eeuwen dezelfde methodes. Op die manier behielden ze de bio-diversiteit in hun land. Volgens internationale afspraken zijn zij de eigenaren van deze kennis. Ze moeten daar een patent op nemen. Maar westerse bedrijven zijn sinds vele jaren bezig onder inheemse volkeren de geheimen van de biodiversiteit te achterhalen en daarop een patent te nemen. Het Westen boort hiermee een nieuwe, winstgevende bron aan voor zijn farmaceutische industrie en zijn voedsel-productie vanaf de boer tot in de schappen van de supermarkt. De economie en de sociale samenhang in de Afrikaanse landen worden erdoor bedreigd.

      Door de niet te ontkennen klimaatveranderingen zijn steeds meer boeren in de Afrikaanse landen aangewezen op nieuwe varieteiten, die alleen nog door het Westen kunnen worden geleverd. Dat vraagt grote investeringen en speelt grotere landbouwbedrijven in de kaart. Waardoor tienduizenden boeren hun inkomen verliezen.

      Dit gebeurde eerder in India tijdens de Groene Revolutie. Er kwam meer en goedkopere rijst op de markt, maar de boeren verloren hun koopkracht. Ze werden armer en de honger sloeg toe.

     Eerlijk duurt het langst

Honger is voor mensen overal en altijd hetzelfde, en landbouw is een complex probleem. Als we eindelijk uit deze problemen willen komen, zullen we meer oog moeten hebben voor een eerlijke wereldhandel. Dat veronderstelt dat we in de hele wereld vertrekken van de gedachte dat alle mensen gelijk zijn, dezelfde rechten hebben, en dezelfde plichten. Als voedsel voor de mens een basisrecht is, dan geldt dat ook voor de zwarte mens. Het welzijn van iedere mens wordt het best op lokaal niveau gediend. De voedselveiligheid is een principe dat moet worden verzekerd vanaf de basis. Dat hoort de eerste zorg te zijn van elke regering in elk land.

Jawel, er is honger in Afrika. Het heeft veel te maken met een gebrek aan voldoende regen, met een gewijzigd klimaat, met een onzorgvuldig landbouwbeleid, met te veel corrupte ambtenaren, met een gebrekkige kennis en paraatheid onder de boerenbevolking. Daar kunnen wij, Afrikanen, allemaal werk van maken. Maar "ten langen leste" is de honger van miljoenen mensen de prijs die Afrika aan de globalisering moet betalen. De mechanismen en de regels ervan plus de wereldwijde controle daarover moeten dringend worden bijgesteld.

Eerlijk duurt het langst !