CHARLES  DE  FOUCAULD

 

In het kader van de aanstaande zaligverklaring van Charles de Foucauld willen wij een kleine serie beschouwingen over zijn leven geven op onze website. Want onze broeder Charles de Foucauld was een intieme vriend van veel Witte Paters, toen hij zich in het begin van de twintigste eeuw in Algerije wilde inzetten als een soort kluizenaar temidden van de Arabische bevolking van de Sahara.

Charles wilde zelfs als "Missionaris van Afrika" zijn leven  voor hen geven. Dit werd hem echter afgeraden, want de Missionarissen van Afrika zijn geen beschouwende Orde, en leven in gemeenschappen van minstens drie leden, die tezamen werken  temidden van de islamitische bevolking van Noord Afrika door "er te zijn, en zich voor hen in te zetten op allerlei gebied".

Dit neemt niet weg dat  Charles de Foucauld veel relaties had met Witte Paters, die hem geregeld kwamen bezoeken. Er bestaat een lijvig boekdeel van 1061 bladzijden met alle correspondentie en verslagen van deze relaties:   "Charles de Foucauld, correspondances Sahariennes". Lettres inédites aux Pères Blancs et aux Sœurs Blanches (1901-1916) Ed. Du Cerf, Paris 1998.

Zaligverklaringsproces al ingezet in 1927

Paus Johannes Paulus II zou op Pinksterdag 15 mei 2005 de Franse militair en kluizenaar Charles de Foucauld (1858-1916) zaligverklaard hebben. Op 20 december 2004 ondertekende de hij al een decreet dat een wonder erkent door de tussenkomst van de Foucauld. Volgens Rome werd een persoon van kanker genezen dankzij de Foucauld.

De priester Charles de Foucauld is de stichter van de orde van de Kleine Broeders van Jezus. Hij was afkomstig van Straatsburg. Na zijn militaire loopbaan leefde hij als monnik in de Algerijnse Sahara waar hij in 1916 werd vermoord. Het zaligverklaringsproces voor de Foucauld werd al in 1927 ingezet maar het duurde tot 24 april 2001 toen de heroïsche deugden, de eerste stap naar de zaligverklaring, van de Foucauld werden erkend.

Vanaf de jaren 1950 ontstonden in tientallen landen gemeenschappen en verenigingen die zich inspireerden op het leven, het gedachtegoed en de spiritualiteit van de Foucauld. Ook in Vlaanderen verenigden vele reguliere en seculiere geestelijken alsook leken zich rond het charisma van de Foucauld.                             

Bron: AFP

Paus Johannes Paulus overleed echter in de Paas-week, en de zaligverklaring  ging dus niet door. De nieuwe Paus Benedictus XVI, na rijp beraad,  stelde de een nieuwe datum vast:

Het Persagentschap "Agence Zenit" laat ons het volgende weten:"Bevestiging van de datum van de zaligverklaring van Broeder Charles de Foucauld"

Rome, 30 augustus 2005. Het Staatssecretariaat van het Vaticaan heeft bevestigd dat de viering van de zaligverklaring van Charles de Foucauld zal plaatsvinden te Rome in de Basiliek van de Heilige Petrus op zondag 13 november 2005.. 

Krantenbericht: La Croix van 30 augustus 2005:

“het je open stellen voor allen” wordt zalig verklaard
in de persoon van Charles de Foucauld!

(door Claude Rault M.Afr., Bisschop van Laghouat, Sahara, Algerije)

Veel aspecten van de persoonlijkheid van Charles de Foucauld stellen ons in staat om hem te begrijpen en aan te voelen. Eindelijk eens een heilige van ons eigen niveau, zelfs als hij onnavolgbaar blijft…

De zaligverklaring van Charles de Foucauld zal dus plaats vinden op zondag 13 november aanstaande. Oorspronkelijk was deze plechtigheid voorzien op het Feest van Pinksteren, maar naar aanleiding van het overlijden van Paus Johannes-Paulus II werd het tot een latere datum uitgesteld.

Universeel Broederschap

Paus Benedictus XVI heeft nu echter  het besluit genomen om aan zaligverklaringen een meer besloten en lokaal karakter te geven. Ondanks dit besluit is toch voor Rome gekozen. De reden is de universele dimensie van de roeping van Charles de Foucauld: "broeder zijn van iedereen, openstaan voor allen". Dit is de diepe betekenis die hij aan zijn leven heeft willen geven: leven in navolging van Jezus.

Het heeft zeer veel tijd gekost en er is lang over geaarzeld alvorens de Kerk dit officieel heeft willen erkennen. Waarschijnlijk omdat Charles de Foucauld veel geschreven heeft over - en te veel banden had met - het hele koloniale gebeuren in zijn tijd. Dit heeft zeker het zaligverklaringproces vertraagd.

De Kerk in Algerije had overigens geen haast om deze vertegenwoordiger van het koloniale verleden van Frankrijk tot de rang van "zalig" te verheffen. Daar moest eerst veel tijd over heen gaan en hij mocht zeker niet meer gezien kunnen worden als een overblijfsel of verlenging van een koloniale Kerk.

De lange jaren van geweld in Algerije hebben deze verandering tot stand gebracht. Deze jaren zijn ook de gelegenheid geweest voor de Kerk om duidelijk te laten zien hoe ze bij het Algerijnse volk hoort. Het bloed van priesters en gelovigen is vermengd met dat van alle slachtoffers van het terrorisme.

De Kerk heeft geweigerd het land te verlaten ondanks alle bedreigingen van gewapende groepen en ondanks ook de druk die uitgeoefend werd van buiten af. Heeft zij met dit soort koppige solidariteit haar burgerrechten verworven? In ieder geval heeft zij een nieuwe richting ingeslagen. Dit kan alleen maar gerealiseerd worden door een volledige integratie in het Algerijnse volk. En dit is dan ook haar roeping: een universeel broederschap tot uitdrukking brengen die voorbij gaat aan godsdienst of nationaliteit.

                                          

Bescheiden Aanwezig

De Kerk van Algerije is nu bevrijd van die post-koloniale dwangbuis. Haar bedienaren vormen en volledig nieuwe lichting en komen uit veel verschillende landen. Algerijnse geschiedkundigen bestuderen opnieuw de oude geschiedenis, een tijd waarop een zoon van dit land, de heilige Augustinus, zeer nadrukkelijk zijn stempel gezet heeft.

De Kerk is misschien veel minder zichtbaar aanwezig dan vroeger, heel bescheiden door het maar kleine aantal gelovigen. Ondanks dat heeft die Kerk het zaligverklaringproces toch weer op gang kunnen brengen. Wij zijn niet bang voor de onvermijdelijke kritiek rond deze uitermate complexe persoon die Charles de Foucauld ooit was.

Omstreden persoonlijkheid

Zijn levensloop was getekend door uiteenlopende en zelfs tegenstrijdige gegevens, en hij blijft zeker in de ogen van sommigen een omstreden persoonlijkheid: hij wordt beschreven als een luie en middelmatige officier in het Franse leger, maar toch ook in staat tot moedige daden; hij was wetenschapper en avonturier - die 16 uur per dag bezig was om zijn ontdekkingsreis naar Marokko voor te bereiden.

Hij was van adel, vol elegantie, maar vermomd als een joodse koopman, trok hij rond in het Marokkaanse achterland, zogenaamd om handel te drijven. Met vrome moslims als voorbeeld vond hij het geloof van zijn jeugd weer terug. Hij was een missionaris vol ijver maar ook vol respect voor de moslims. Hij was een mysticus en tegelijkertijd een man van de praktijk, een kluizenaar op zoek naar menselijke relaties.

Charles de Foucauld was fransman in hart en nieren maar leefde onder en dicht bij een inheemse bevolking die hem zelfs een keer zijn leven redde. Hij was bevriend met militairen en het gebeurde dat hij hen raad gaf hoe hun bestuur over de lokale inheemse bevolking uit te oefenen.

Hij was bevriend met de Touaregs, sprak hun taal zelfs perfect, en wenste niets anders dan hun ontwikkeling. Hij droomde van het martelaarschap en werd uiteindelijk vermoord door een jonge en in paniek geraakte nachtwaker.

Een lange lijst van alleen maar tegenstellingen. Zou dat voldoende zijn voor de Foucauld om voor het “overgangsexamen” naar  heiligheid te slagen?

 Het is gemakkelijk te begrijpen dat sommigen het helemaal niet eens zijn met de aangekondigde zaligverklaring en dan ook het beeld dat er van Charles de Foucauld geschetst wordt, verwerpen. Zij die tegen alle geweld zijn, veroordelen hem zonder verzachtende omstandigheden.

Andere groepen van katholieken van een meer behoudende signatuur en die het Heilig Hart wel als embleem op de vlag van de Franse republiek zouden willen zetten, beschouwen hem als een van hun voormannen. Zelfs zijn meest trouwe volgelingen voelen zich niet altijd even prettig om hem “zalig” te noemen. Zij zijn daar veel te bescheiden voor. Het is dus wel een zaligverklaring die veel mensen en meningen in beweging zet!

Wat is "heiligheid"...?

Dit verschil van meningen leert ons misschien wel wat echte heiligheid eigenlijk is. Heiligheid wordt te vaak en te snel gelijk gesteld met volmaaktheid, hoe mooi die ook kan zijn, zelfs op onze klein menselijke schaal. Alleen God is volmaakt! Bij de mens is het niet meer dan een brandend verlangen naar God, naar Zijn nabijheid. Een verlangen, nog niet de vervulling! Het is een vaak pijnlijk streven naar het onmogelijke. Het is het willen bereiken van het allerbeste voor de ander en voor de Ander bij uitstek, zonder het te kunnen realiseren.

Charles de Foucauld was geen “volmaakt” mens, verre van daar. We betreuren de uitspattingen van zijn jeugd, de verkeerde beslissingen als volwassene, zelfs na zijn bekering. Maar misschien heeft hij daardoor een meer menselijk gezicht, om niet te zeggen  een meer breekbaar beeld, aan de heiligheid gegeven. Hij is niet altijd geslaagd tijdens zijn leven, zelfs niet op de hoogtepunten daarvan. Hij heeft zich niet altijd kunnen ontdoen van zijn reacties als militair. Hij zag de toekomst van de Hoggar en het zuidelijk deel van Algerije alleen maar mogelijk in een koloniaal perspectief, zelfs al zou dit op een meer menselijke manier moeten gebeuren.

Maar kunnen wij hem verwijten een mens geweest te zijn van zijn tijd? Een belangrijke persoonlijkheid zei eens dat Charles de Foucauld  de loftrompet uitstak voor het kolonialisme. Monseigneur Teissier, de aartsbisschop van Algiers reageerde toen op de volgende manier: “Neen, maar hij heeft wel de loftrompet uitgestoken voor een algemene en universele broederschap in een koloniale context.”

Kwaliteiten

Dit neemt echter niet weg dat in zijn diepste wezen Charles de Foucauld ons heel nabij is, bijna tastbaar, grijpbaar en be-grijpbaar. Het is een lange lijst die men op kan stellen van zijn kwaliteiten:

1. zijn radicale keuzes om God en zijn “welbeminde Jezus” te dienen;                                                     
2.  zijn zorg voor de meest achtergelatenen en de allerarmsten;                                  
3. de uren die hij doorbracht in gebed en aanbidding;                                                   
4. de tijd die hij besteedde om iedereen als “broeder” te ontvangen;                          
5. zijn geestelijke zoektocht naar zijn werkelijke roeping;                                               
6. en nog zo veel andere kanten van zijn persoonlijkheid.

Eindelijk eens een heilige van ons eigen niveau,  

zelfs al blijft hij… onnavolgbaar!

Jezus heeft gezegd : “Men herkent de boom aan zijn vruchten.” De vruchten hier zijn de verschillende religieuze families, van mannen en van vrouwen, die hun inspiratie gevonden hebben bij Charles de Foucauld. “Les petits frères”en “les petites soeurs”, de “kleine broeders”en de "kleine zusters" , zijn nu over de hele wereld verspreid. Men vindt ze bij voorkeur in de meest afgelegen uithoeken, in de meest achtergebleven gebieden, in achterstandswijken, waar zelfs de Kerk zich nauwelijks durft laten zien.

De zonen en dochters van deze “broeder van iedereen” kiezen voor bevolkingsgroepen, en voor al die mensen die door alles verlaten zijn. Maar er zijn ook duizenden priesters en leken die in zijn boodschap en ideaal een manier van leven ontdekt hebben in allergrootste eenvoud, in broederlijk delen, met zorg voor de allerkleinsten, en in stille aanbidding.

Daarnaast zijn er ook al diegenen die wel niet tot zijn geestelijke familie horen, of zelfs niet tot dezelfde godsdienst, maar die de grootheid van de persoonlijkheid van Charles de Foucauld, en zijn geestelijke dimensies ontdekt hebben.

Zalig... voor ons vandaag !

Zalige Charles! Proberend, struikelend, met zijn groot verlangen naar eenzaamheid én naar relaties met medemensen, met zijn grote liefde voor God en zijn naaste...: ook vandaag nog toont hij ons de weg naar een wereldwijde broederschap. Hij nodigt ons uit al onze angsten af te werpen, en de grenzen van ons klein comfortabel geestelijk wereldje te doorbreken.

Hij vraagt ons alle uitdagingen die we tegenkomen aan te nemen, zelfs al weten we dat we lang niet altijd zullen slagen. Aan ons nu om in zijn voetstappen te treden!

Claude Rault. vert. H.Remhs m.afr.